W porównaniu z Japończykami Polacy żyją średnio o 10 lat krócej, natomiast o 5 lat dłużej w niepełnosprawności. Dane są alarmujące.

W latach siedemdziesiątych na otyłość cierpiało 25% Polaków, w 2016 r. 65%, a prognoza na 2025 r. mówi o 75% osób z tą chorobą.

W Polsce co rok będzie przybywać około 400 000 dzieci z nadwagą,  w tym 80 tys. dzieci z otyłością. Według prognozy europejskiej – co roku będzie przybywać 1,3 mln dzieci z nadwagą, a w tym 300 tys. dzieci z otyłością*. Pomimo wiedzy w tym temacie od ponad 50 lat, w brakuje ogólnopolskiego programu do walki z otyłością. Pomimo, że otyłość i jej powikłania stanowią zagrożenie dla życia i nie może być bagatelizowana. Otyłość wiąże się z ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2, zaburzeń snu. Na liscie jest tez astma, problemy z układem mięśniowo-szkieletowym, a także chorób sercowo-naczyniowych.

Na dziś, co trzecie dziecko w Polsce ma nadwagę

Z uwagi na rosnącą częstość występowania otyłości wśród dzieci, niezbędne jest podjęcie skutecznych działań mających na celu ograniczenie tego zjawiska. Ponadto, otyłe dzieci i młodzież często doświadczają izolacji społecznej, co prowadzi do problemów psychologicznych. W walce dzieci z nadwagą i otyłością kluczowe znaczenie mają rodzice. To nawyki z domu i budowanie świadomego i  prawidłowego żywienia wpływa na kontrolę masy ciała. Warto więc podkreślić szczególną rolę rodziców, którzy są wzorami dla swoich dzieci, co znacząco podnosi skuteczność profilaktyki pierwotnej. Kobiety w ciąży, które się przejadają, zwiększają ryzyko otyłości u swojego dziecka 4-5 krotnie.

Według danych statystycznych ryzyko, że potomstwo obojga otyłych rodziców również będzie się borykało z problemem otyłości, wynosi 75%. Gdy jednak na otyłość choruje jeden z rodziców, to prawdopodobieństwo to wynosi 50%. Gdy oboje rodzice są szczupli, to ryzyko otyłości u ich dziecka wynosi tylko mniej więcej 7% istotne jest wprowadzenie działań prewencyjnych, które mogą odwrócić obecny trend wzrostu liczby otyłych dzieci na całym świecie.

Działania skupiać się mogą na:

• edukacji dorosłych i młodzieży
• prowadzeniu dietetycznym
• działaniach na rzecz aktywizacji i ruchu
• diagnostyce i prowadzeniu medycznym w tym psychologicznym
• wsparciu społecznym.

Istotne są programy edukacyjne zwłaszcza dla rodziców, oraz wsparcie na poziomie szkoły, która promują zdrowe nawyki żywieniowe i aktywność fizyczną. Mogą to być spotkania z dietetykiem psychologiem, coachem zdrowia i mentorem osób w zmianie stylu życia.  Podkreśla się, że żywienie to jeden z najważniejszy czynnik, wpływających na rozwój fizyczny i stan zdrowia człowieka.

Istotne są zatem zwiększanie dostępności programów edukacyjnych, warsztaty i wsparcie specjalistyczne, co pozwali na osiągnięcie szerszego grona odbiorców. Jednym z dobrych rozwiązań jest Wellbeing w organizacji.

Dorośli, będąc świadomymi znaczenia zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej, mogą lepiej kształtować nawyki swoich dzieci.

Programy wellbeing w środowisku pracy oferują warsztaty i szkolenia dotyczące zdrowego żywienia. Pomaga to pracownikom a wiec rodzicom podejmować świadome decyzje żywieniowe dla swoich rodzin. Jak podaje NIK, w ciągu 10 lat liczba dni nieobecności w pracy z powodu otyłości wzrosła ponad siedem razy. Oznacza to wzrost z ok. 28 tys. do prawie 206 tys., Według szacunków OECD w ciągu 30 lat z powodu chorób wywołanych otyłością nasz kraj straci ok. 108 mld zł (4,1% PKB), tj. średnio ok. 3,6 mld zł rocznie (ok. 0,14% PKB).

Jedną z konsekwencji pandemii COVID-19 było pogłębienie otyłości u osób dorosłych. Z sondażu Ipsos COVID 365+ wynika, że 42% osób przybrało na wadze średnio 5,7 kg. Dane te potwierdza również raport Fundacji Aflofarm, który wskazuje, żeu ok. 41% Polaków odnotowano wzrost masy w ciągu roku od wybuchu pandemii. Programy wellbeing, zawierają także komponenty wsparcia psychologicznego, które pomagają dorosłym radzić sobie ze stresem i problemami emocjonalnymi.

Czynnikami ryzyka otyłości u dzieci i młodzieży jest także siedzący tryb życia, niska aktywność fizyczna. Wpływ tych czynników może być różny w zależności od płci, wieku oraz wzorców zachowań, które dzieci przejmują od rodziców. Znaczenie ma stylu życia i nawyki żywieniowe, a także czynników związanych ze środowiskiem, takich jak warunki panujące w szkole.

Chociaż predyspozycje genetyczne odgrywają rolę, nie są one jedyną przyczyną wzrostu otyłości. Aby predyspozycje genetyczne miały wpływ na masę ciała, muszą współistnieć z niekorzystnymi czynnikami środowiskowymi oraz niezdrowym stylem życia. Badania wskazują, że dziedziczenie BMI może stanowić od 25% do 40% predyspozycji. Geny odpowiadają za mniej niż 5% przypadków otyłości u dzieci.

Badania nad przyczynami nieprawidłowego żywienia prowadzącego do zwiększenia masy ciała dostarczają informacji o wpływie czynników rodzicielskich na otyłość u dzieci. Z kolei siedzący tryb życia, nadmierne korzystanie z mediów elektronicznych przyczyniają się do mniejszej aktywności fizycznej dzieci. Każda dodatkowa godzina spędzona przed ekranem dziennie zwiększa ryzyko otyłości o około 2%.

Społeczne konsekwencje otyłości, takie jak izolacja społeczna i emocjonalne pocieszenie się jedzeniem, mogą dodatkowo utrudniać kontrolę wagi

Dzieci z nadwagą często doświadczają negatywnych reakcji ze strony rówieśników. Prowadzi to do wycofania się i zwiększenia czasu spędzanego biernie, często przed ekranem telefonu. Nadwaga może wpływać na zdrowie psychiczne. To co z kolei może prowadzić do nadmiernego myślenia (ang. overthinking) a w życiu dorosłym do wypalenia zawodowego. Przeżywanie stygmatyzacji lub dyskryminacji z powodu nadwagi może zwiększać stres i negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne. Dlatego ważne jest, aby osoby z nadwagą otrzymywały odpowiednie wsparcie, zarówno w zakresie zdrowia fizycznego, jak i psychicznego. Interwencje, takie jak programy zarządzania wagą, wsparcie psychologiczne oraz strategie radzenia sobie ze stresem. Chociaż w poprzednich latach w szkołach prowadzone były ogólnopolskie programy promujące zdrowe żywienie. Nie zatrzymały one tendencji do nieprawidłowej masy ciała wśród uczniów [NIK 2017].

Czy otyłość dzieci i młodzieży stanie się zatem kotwicą uniemożliwiającą naturalny rozwój jednostki? Prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz, (lekarz, internista, specjalista w dziedzinie żywienia, dietetyki i otyłości), przedstawia alarmujące statystyki:. Z powodu otyłości gwałtownie wzrasta liczba młodych osób cierpiących na raka jelita grubego. Obecnie liczba diagnoz w tej grupie wiekowej powyżej 30 lat wzrosła dziesięciokrotnie w stosunku do danych sprzed trzydziestu lat. Profesor Jarosz podkreśla także, że cukrzyca stanowi problem dla aż 4 milionów Polaków, z czego 1 milion to przypadki niezdiagnozowane. Dodatkowo, wskazuje, że wynikające z otyłości zaburzenia metaboliczne miały wpływ na zwiększenie śmiertelności związanej z wirusem SARS-CoV-2 w Polsce.

Jakość życia opiera się od możliwości funkcjonowania człowieka, zgodnego z jego potrzebami możliwościami. Pasje, praca, funkcjonowanie w społeczeństwie mogą być realizowane gdy organizm jest każdego dnia zregenerowany. Wśród czynników otyłości, niewiele się jeszcze mówi o konieczności relaksu. Obok snu, żywienia i aktywności jest jednym z 4 filarów zdrowia człowieka. Holistyczne podejście do zdrowia człowieka jest obecnie najważniejszym kierunkiem w walce z otyłością.

Weronika Ławniczak

CEO Instytut Holispace, mentorka, promotorka zdrowego stylu życia